.NET Lesson 05
Logo of Vovisoft

Bài 5

Những chức năng Đối Tượng mới của VB.NET (phần II)

Dùng OO trong VB.NET

Tạo một Class mới

Class Keyword

Trong một .vb file ta có thể viết nhiều Classes, code của mỗi Class nằm trong một Class ... End Class block. Thí dụ:

Public Class TheClass 
   Public Sub Greeting() 
      MessageBox.Show("Hello world", MsgBoxStyle.Information, "TheClass") 
   End Sub 
End Class
MessageBox.Show và MsgBoxStyle.Information trong VB.NET thay thế MsgBox và vbInformation trong VB6.

Classes và Namespaces

Nhắc lại là .NET dùng Namespace để sắp đặt các Classes cho thứ tự theo nhóm, loại. Namespaces được declared với một Block Structure giống như sau:

Namespace Vovisoft 
   Public Class TheClass 
      Public Sub Greeting() 
         MessageBox.Show("Hello world", MsgBoxStyle.Information, "TheClass") 
      End Sub 
   End Class 
End Namespace
Muốn nói đến bất cứ Class, Structure, hay thứ gì được declared bên trong một Namespace...End Namespace block ta phải dùng tên Namespace trước. Thí dụ:

Private myObject As Vovisoft.TheClass
Một source file có thể chứa nhiều Namespaces, và bên trong mỗi Namespace lại có thể có nhiều Classes.

Ngoài ra, Classes thuộc về cùng một Namespace có thể nằm trong nhiều files khác nhau trong một VB.NET project.

Thí dụ ta có một source file với code như sau:

Namespace Vovisoft 
   Public Class TheClass 
   ' Code
   End Class 
End Namespace
Và một source file khác trong cùng project với code:

Namespace Vovisoft 
   Public Class TheOtherClass 
   ' Code
   End Class 
End Namespace
Vậy thì trong Namespace Vovisoft ta có hai Classes TheClass và TheOtherClass.

Nhớ là, by default, Root Namespace của một VB.NET project là tên của project ấy. Khi ta dùng Namespace block structure là chúng ta đang thêm một tầng tên vào Root Namespace. Do đó, trong thí dụ trên nếu tên project là MyProject thì, từ bên ngoài project ấy, ta có thể declare một variable như sau:

Private myObject As MyProject.Vovisoft.TheClass

Tạo ra Methods

Methods trong VB.NET có hai thứ: Sub và Function. Function thì phải return một kết quả. By default, parameters của Method là ByVal chớ không phải ByRef. Tức là nếu muốn parameter nào ByRef thì phải nhớ khai ra rõ ràng.

Nhắc lại là khi một variable được passed vào trong một method bằng ByVal thì system cho method đó một copy (bản sao) của variable, do đó, trị số của variable không bị thay đổi bởi công tác của method. Ngược lại, nếu một variable được passed vào trong một method bằng ByRef thì method dùng chính variable đó, do đó, trị số của variable có thể bị thay đổi bởi công tác của method.

Ta có thể giới hạn việc sử dụng một method bằng cách áp đặt một Access Modifier (sửa đổi quyền truy nhập) hay còn gọi là Scoping keyword (phạm vi hoạt động):
  • Private - chỉ cho phép code trong cùng Class được gọi.
  • Friend - chỉ cho phép code trong cùng project/component được gọi.
  • Public - cho phép ai gọi cũng được.
  • Protected - cho phép code trong subclasses (classes con, cháu) được gọi.
  • Protected Friend - cho phép code trong cùng project/component hay code trong subclasses được gọi.

Tạo ra Properties

Trong VB.NET ta chỉ dùng một routine duy nhất cho mỗi Property, với hai chữ Get và Set như sau (không còn dùng chữ Let của VB6 nữa):

Private mdescription As String 
Public Property Description() As String 
   Set  (ByVal Value As String) 
      mdescription = Value 
   End Set 
   Get 
      Description = mdescription 
   End Get 
End Property

ReadOnly và WriteOnly property

Bây giờ nếu Property là ReadOnly ta sẽ lấy phần Set ra và viết:

Public ReadOnly Property Age() As Integer 
   Get 
      Age = 3 
   End Get 
End Property
hay WriteOnly ta sẽ ấy phần Get ra và viết:

Private _data As Integer 
Public WriteOnly Property Data() As Integer 
   Set (ByVal Value As Integer) 
      _data = Value 
   End Set 
End Property

Default Properties

Default Property là property của Object mà program dùng khi ta chỉ cho tên của Object và không nói rõ property nào. Thí dụ trong VB6 khi ta code:

TextBox1 = "The house of rising sun"
VB6 hiểu rằng ta muốn dùng Default Property text của Textbox1 nên code ấy tương đương với:

TextBox1.text = "The house of rising sun"
Trong VB6 khi ta dùng keyword Set với tên của Object, thí dụ như:

     Dim myTextBox As Textbox
     Set myTextBox = TextBox1
program sẽ hiểu là ta muốn nói đến chính Object myTextBox . Nếu không thì nó biết ta muốn nói đến Object Default Property mà làm biếng code cho rõ ra.

Trong VB.NET Default Property phải là một Property array. Một Property array là một property được Indexed (nói đến từng Item bằng con số Index) giống như một array. Lý do chính của sự bắt buộc nầy là để khỏi lẫn lộn giữa hai trường hợp ta nói đến Default property của một Object hay chính Object ấy, vì trong VB.NET ta không còn dùng Set keyword cho Object assignment nữa (ta chỉ còn dùng keyword Set trong Property mà thôi).

Bây giờ hễ muốn nói đến Default Property của Object thì phải dùng Index. Thí dụ để nói đến chính Object, ta code:

myValue = myObject
để nói đến Default Property Item 3 của Object, ta code:

myValue = myObject(3)
Sự thay đổi từ VB6 nầy có nghĩa là một property array procedure phải nhận một parameter. Thí dụ:

Private theData(100) As String 
Default Public Property Data(ByVal Index As Integer) As String 
   Get 
      Data = theData(Index) 
   End Get 
   Set(ByVal Value As String) 
      theData(Index) = Value 
   End Set 
End Property
Từ nay ta không thể code:

TextBox1 = "Good morning!"
như trong VB6 được nữa, mà phải code:

TextBox1.text = "Good morning!"
Vì Property Text không còn là Default Property của TextBox.

Overloading methods

Một trong những chức năng đa diện (Polymorphism) hùng mạnh nhất của VB.NET là overload (quá tải, có rồi mà còn cho thêm) một method. Overloading có nghĩa là ta có thể dùng cùng một tên cho nhiều methods - miễn là chúng có danh sách các parameters khác nhau, hoặc là parameter dùng data type khác nhau (td: method nầy dùng Integer, method kia dùng String), hoặc là số parameters khác nhau (td: method nầy có 2 parameters, method kia có 3 parameters).

Overloading không thể được thực hiện chỉ bằng cách thay đổi data type của Return value của Function. Phải có parameter list khác nhau mới được.

Dưới đây là thí dụ ta dùng Overloading để code hai Functions tìm data, một cái cho String, một cái cho Integer:

Public Function FindData(ByVal Name As String) As ArrayList 
   ' find data and return result
End Function 

Friend Function FindData(ByVal Age As Integer) As ArrayList 
   ' find data and return result
End Function
Để ý là ta có thể cho mỗi overloading Function một phạm vi hoạt động (Scope on implementation) khác nhau. Trong thí dụ trên ta dùng Access Modifier Public cho Function đầu và Friend cho Function sau.

Object Lifecycle

Object Lifecycle (cuộc đời của Object) được dùng để nói đến khi nào Object bắt đầu hiện hữu và khi nào nó không còn nữa. Sở dĩ ta cần biết rõ cuộc đời của một Object bắt đầu và chấm dứt lúc nào là để tránh dùng nó khi nó không hiện hữu, tức là chưa ra đời hay đã khuất bóng rồi.

New method

Trong VB6, khi một Object thành hình thì Sub Class_Initialize được executed. Tương đương như vậy, trong VB.NET ta có Sub New(), gọi là Constructor. VB.NET bảo đảm Sub New() sẽ được CLR gọi khi Object được instantiated và nó chạy trước bất cứ code nào trong Object.

Nếu Sub Class_Initialize của một Class Object trong VB6 không nhận parameter thì Sub New() trong VB.NET chẳng những có nhận parameters mà còn cho phép ta nhiều cách để gọi nó. Sự khác biệt trong Constructors của VB6 và VB.NET rất quan trọng.

Tưởng tượng ta có một Khuôn làm bánh bông lan; khuôn là Class còn những bánh làm ra từ khuôn sẽ là các Objects bánh bông lan. Nếu ta muốn làm một cái bánh bông lan với một lớp sô-cô-la trên mặt thì công tác sẽ gồm có hai bước:
  1. Dùng khuôn (Class) nướng một cái Object bánh bông lan (dùng Sub Class_Initialize)
  2. Đổ lên mặt bánh một lớp sô-cô-la (dùng class Public Sub ThoaSôcôla)
Đến đây, mọi chuyên tương đối ổn thỏa. Bây giờ, nếu khách hàng muốn một cái bánh bông lan dùng trứng vịt thay vì trứng gà thì ta chịu thua thôi, vì không có cách nào bảo Sub Class_Initialize dùng trứng vịt thay vì trứng gà ngay trong lúc đang tạo dựng ra Object bánh bông lan.

Sub New() trong VB.NET có thể nhận parameters nên nó có thể nhận chỉ thị để dùng trứng vịt ngay trong lúc nướng cái Object bánh bông lan.

Cái dạng đơn giản nhất của Sub New() mà ta có thể dùng là không pass parameter nào cả (trong trường hợp nầy thì giống như Sub Class_Initialize của VB6). Ta code Sub New() trong Class như sau:

Public Class BanhBongLan 
   Public Sub New() 
      ' Code to initialise object here
   End Sub 
End Class
Ta instantiate một Object bánh bông lan như sau:

Dim myBanhBongLan As New BanhBongLan()
Để cho Users có sự lựa chọn khi instantiate Object, ta có thể code thêm những Sub New khác, mỗi Sub dùng một danh sách parameter khác nhau. Thí dụ:

Public Class BanhBongLan 
   Public Sub New() 
      ' Code to initialise object here
   End Sub 
 
   Public Sub New(ByVal LoaiTrung As String) 
      Select Case LoaiTrung 
      Case "Vit" 
         ' Code for TrứngVịt here
      Case "Ga" 
         ' Code for TrứngGà here
      End Select 
   End Sub 


End Class
Dùng cùng một tên method để implement nhiều methods khác nhau được gọi là overload. Đó là một trường hợp đa dạng (polymorphism) của OO programming. Trong thí dụ trên nếu TrứngVịt và TrứngGà là hai loại Data Types khác nhau thì ta cũng có thể dùng:

    Sub New (ByVal TrứngVịt As TrứngVịtDataType)
để instantiate bánh TrứngVịt và 

    Sub New (ByVal TrứngGà As TrứngGàDataType)
để instantiate bánh TrứngGà.

Như thế ta khỏi bận tâm với Select Case LoaiTrung khi chỉ dùng một Sub New duy nhất với 1 parameter.

Trong VisualStudio.NET, khi ta dùng tên của một overloaded method, IntelliSense sẽ hiển thị để hướng dẫn ta đánh vào parameter list khác nhau tùy theo method ta chọn.

Termination

Trong VB6 một Object sẽ bị huỷ diệt khi cái reference (chỗ dùng đến Object) cuối cùng bị lấy đi. Tức là khi không có code nào khác dùng Object nữa thì Object sẽ bị tự động huỷ diệt. System giữ một counter để đếm số clients đang dùng Object. Cách nầy hay ở chỗ khi counter trở thành 0 thì Object bị huỷ diệt ngay. Ta nói nó có deterministic finalization, nghĩa là ta biết rõ ràng khi nào Object biến mất.

Tuy nhiên, nếu ta có hai Object dùng lẫn nhau (gọi là circular references), thì ngay cả đến lúc chúng không còn hoạt động nữa, chúng vẫn hiện hữu mãi trong bộ nhớ vì cái Reference counter của cả hai Objects không bao giờ trở thành 0. Nếu trường hợp nầy xảy ra thường lần lần system không còn memory nữa, ta gọi đó là memory leak (bị rỉ bộ nhớ) .

.NET dùng phương pháp khác để quản lý chuyện nầy. Cứ mỗi chốc, một program sẽ chạy để kiểm xem có Object nào không còn reference nữa để huỷ diệt. Ta gọi đó là Garbage Collection (nhặt rác). Ngay cả trường hợp hai Objects có circular references nhưng nếu không có code nào khác reference một trong hai Objects thì chúng cũng sẽ được huỷ diệt. Có điều, công tác nhặt rác chạy in the background (phía sau hậu trường) với ưu tiên thấp, khi CPU rảnh rang, nên ta không biết chắc một Object sẽ bị hủy diệt đến bao giờ mới thật sự biến mất. Ta nói nó có nondeterministic finalization.

Ta có thể ép CLR nhặt rác lập tức bằng code:

   System.GC.Collect()
Tuy nhiên, ta chỉ làm việc ấy khi kẹt quá thôi. Tốt hơn, ta duyệt lại design của mình để cho phép các Objects hết xài có thể ngồi chơi trong bộ nhớ chờ đến lúc được hủy diệt.

Dùng Dispose Method

Nếu ta có một Object dùng nhiều tài nguyên (resources) như bộ nhớ, database connection, file handle,.v.v. và ta cần phải thả các tài nguyên ra ngay sau khi Object không còn hoạt động nữa, ta cần implement một Interface tên IDisposable với Implements keyword như sau:

Public Class TheClass 
Implements IDisposable
Bạn phải viết code cho Sub Dispose giống như sau:

Private Sub Dispose() Implements IDisposable.Dispose 
  ' Viết clean up code ở đây để thả các tài nguyên ra 
End Sub
Sau đó bạn vẫn phải viết code cho Client để nó gọi Dispose Method trong IDisposable interface. Bạn cần phải dùng CType để cast Object Class khi gọi Dispose.

Dim objObject As New TheClass() 
CType (objObject, IDisposable).Dispose()

Để lấy đi Reference đến một Object (gọi là Dereference Object) bạn có thể dùng:

     myObject = Nothing
Để ý là ta không có dùng keyword Set như trong VB6. Nhớ là sau khi statement trên được executed thì myObject không biến mất ngay nhưng nó đợi Garbage Collector đến giải quyết.

Thừa kế

Thừa kế (Inheritance) là khả năng của một Class đạt được interface (giao diện) và behaviours (tánh tình) của một Class có sẵn. Cái quá trình để làm nên việc ấy được gọi là Subclassing. Khi ta tạo ra một Class mới thừa kế cả interface lẫn behaviours từ một Class có sẵn là chúng ta đã tạo ra một subclass của Class nguyên thủy. Người ta nói đó là một mối liên hệ is-a (là một), ý nói Class mới là một loại Class nguyên thủy.

Ta phân biệt mối liên hệ is-a với mối liên hệ has-a (có một). Trong mối liên hệ has-a, Object chủ có thể làm chủ một hay nhiều Objects tớ, nhưng Object tớ là một loại có thể hoàn toàn khác với Object chủ.

Để biểu diễn đặc tính Inheritance ta hãy xét trường hợp một công ty cung cấp Sản phẩm và Dịch vụ. Ta có thể code một Class cho Sản phẩm (ProductLine) và một Class cho Dịch vụ (ServiceLine) , riêng rẽ nhau. Nhưng vì thấy chúng có nhiều điểm tương đồng nên ta sẽ code một Class gọi là Món hàng (LineItem), rồi inherit từ LineItem ra ProductLine và ServiceLine.

LineItem có các properties ID, Item, Price (giá) và Quantity (số lượng). Nó cũng có một Public Function để cho Amount (số tiền).

Public Class LineItem 
   Private mintID As Integer 
   Private mstrItem As String 
   Private msngPrice As Single 
   Private mintQuantity As Integer 

   Public Property ID() As Integer 
      Get 
         Return mintID 
      End Get 
      Set (ByVal Value As Integer) 
         mintID = Value 
      End Set 
   End Property 

   Public Property Item() As String 
      Get 
         Return mstrItem 
      End Get 
      Set (ByVal Value As String) 
         mstrItem = Value 
      End Set 
   End Property 

   Public Property Price() As Single 
      Get 
         Return msngPrice 
      End Get 
      Set (ByVal Value As Single) 
         msngPrice = Value 
      End Set 
   End Property 

   Public Property Quantity() As Integer 
      Get 
         Return mintQuantity 
      End Get 
      Set (ByVal Value As Integer) 
         mintQuantity = Value 
      End Set 
   End Property 

   Public Function Amount() As Single 
      Return mintQuantity * msngPrice 
   End Function 

End Class
Để tạo Class ProductLine từ Class LineItem ta phải dùng Inherits keyword. Mỗi Object ProductLine là một Object LineItem với ProductID và Description. ProductID của ProductLine được pass vào Sub New lúc instantiate Object ProductLine. Còn Description là một ReadOnly property của ProductLine. Ta có thể code Class ProductLine như sau:

Public Class ProductLine 
   Inherits LineItem 

   Private mstrDescription As String 

   Public ReadOnly Property Description() As String 
      Get 
         Return mstrDescription 
      End Get 
   End Property 

   Public Sub New(ByVal ProductID As String) 
      Item = ProductID 
      mstrDescription = "No description yet" ' Default description
     ' Viết code ở đây để đọc chi tiết của Product từ Database
     ' trong đó có thể có Description của Product
   End Sub 
End Class
Statement Inherits LineItem khiến ProductLine thừa kế mọi interface và behaviours của LineItem. Do đó ta có thể code một Sub BtnProduct_Click để hiển thị chi tiết của ProductLine trong một Listbox như sau:

Protected Sub BtnProduct_Click(ByVal sender As System.Object, ByVal e As System.EventArgs) Handles BtnProduct.Click 
   Dim pl As ProductLine 
   pl = New ProductLine("P1234") 
   ListBox1.Items.Add("ProductItem:" & pl.Item) 
   ListBox1.Items.Add("Description: $" & pl.Description) 
End Sub
Trong code bên trên ta dùng cả property Item của Class LineItem lẫn property Description của Class ProductLine. Cả hai đều là property của ProductLine vì nó là một SubClass của LineItem.

Giống như vậy, một ServiceLine có thể có ghi ngày giờ cung cấp service. Ta code Class ServiceLine như sau:

Public Class ServiceLine 
   Inherits LineItem 

   Private mdtDateProvided As Date 

   Public Sub New() 
     ' Make 1 as default number of services of this kind for invoice
      Quantity = 1 
   End Sub 

   Public Property DateProvided() As Date 
      Get 
         Return mdtDateProvided 
      End Get 
      Set (ByVal Value As Date) 
         mdtDateProvided = Value 
      End Set 
   End Property 

End Class
Một lần nữa ta dùng Statement Inherits để nói rằng ServiceLine là một SubClass của LineItem. Ta thêm property DateProvided vào interface thừa kế từ Class LineItem.

Bạn có thể Download source code của program nầy tại đây.




  Học Microsoft .NET